Yakından takip edenler aşinadır. Duymayanlar da burada öğrenecek. ABD seçimlerinin hemen ardından, sosyal ağlarda X’in (önceki adıyla Twitter) yerini inanılmaz bir süratle Bluesky (Mavi Gökyüzü) platformu aldı.
Yeni değil fakat kenarda adeta sırasını bekleyen emekleme aşamasında bir mecraydı Bluesky. Şimdi adeta prematüre süreci bitti asıl güçlü doğumunu yaşıyor.
Bilinen kısa hikayesi şöyle:
2019 yılında Twitter kurucusu Jack Dorsey tarafından geliştirildi, aslında Twitter içinde bir proje olarak başladı ancak 2022’de bağımsız bir şirket haline geldi ve Ağustos 2021’den bu yana şirketin başında CEO olarak Jay Graber var. Jack Dorsey, Mayıs 2024’te Bluesky yönetiminden ayrıldı.
Bluesky modeli, Jack Dorsey’in düşünüp hayata geçirdiği biçimiyle merkezi olmayan, kullanıcıların kendi içerikleri üzerinde tam kontrol sahibi olduğu, veri güvenliği ve gizliliği ön planda tutan, merkezi kontrol mekanizması bulunmadığından sansüre kapalı bir model. Kararlar dağınık bir yönetişim modeliyle alınıyor. Merkez olmadığı için, arıza ve saldıralara karşı dirençli, fakat yasal çerçevelere uygun çalıştırılması hayli güç.
Bluesky yönetimi, abone patlaması yaşanırken bir kez daha ilkelerinden taviz vermediğini ilan etti: Gelir modeli reklama dayanmıyor. Ücretli abonelik yok. Kullanıcılarına algoritma üzerinde daha fazla kontrol hakkı veriyor. Taahhütleri arasında kullanıcı verilerini yapay zeka geliştirmelerinde paylaşmamak gibi vaatleri var. Tek gönderide 300 karaktere kadar yazılı metin, 4 adede kadar görsel ve 1 dakikaya kadar video paylaşımı imkanı veriyor.
Twitter’a alışmış kitlelerin hemen benimsediği standart bir arayüzü var ancak kullanıcı odaklı özellikleriyle X’ten mühim ölçüde ayrılıyor.
***
Elon Musk’ın X’inden buraya büyük göç yaşanıyor. ABD Seçimleri, Musk’ın Twitter’ı neden satın aldığını ve nasıl dönüştürdüğünü göze sokması yönüyle mühim uyanışa vesile oldu.
Bluesky şimdi hemen her gün 1 milyon ve üzeri yeni kullanıcı/hesap kazanıyor.
Birleşik Krallık’ta Guardian gazetesinin X hesabını artık kullanmayacağını açıklaması bir işaret fişeği oldu. Guardian Bluesky’a taşındı. Onu CNN, NY Times gibi ABD’nin en güçlü medya şirketleri takip etti, BBC arkadan geldi.
Bunda Elon Musk’ın X’i siyasete biçim vermek için kullanması etkili oldu. Pek çok veri ile varılan kanaat şu ki:
- Musk, X’te belli hesapları öne çıkarıyor, belli hesapları baskılıyor.
- Ülkelerle anlaşma yaparak o ülkelerin istemediği hesapları ayıklıyor.
***
Aslında, 27 Ekim 2022’de Elon Musk’ın Twitter’ı 44 milyar dolara satın alıp özel mülkü haline dönüştürmesiyle başladı her şey. Bu satış, milyonlarca Twitter kullanıcısı arasında huzursuzluğa yol açtı. Elon Musk’ın ilk işi, pek çok çalışanı kapının önüne koymak oldu, ardından yazılımı ve algoritmayı değiştirdi. ABD’de milyonlarca insan daha o aylarda Twitter’dan koptu.
Musk, markanın ismini değiştirip X yaparak, mülküne son damgasını vurdu. 13 Temmuz 2024’te Trump’ın suikast girişimine uğramasını fırsata çevirip açıktan Trump kampanyasına destek vererek kalan güveni de kaybetti.
Seçim sonucunu bekleyen kitleler, Donald Trump’ın kazanmasıyla X’ten çıkış sürecini hızlandırdı. İşte Bluesky tam da bu aşamada hazır bir mecra olarak karşılarına çıkan ilk alternatif oldu. Bu, önceki Threads ve Mastodon gibi denemelere benzemiyordu. Threads’e daha sonra geleceğiz.
***
Bugün hemen herkesin aklına gelen iki soru şu:
- Elon Musk, X’den göçü önlemek için ne yapacak?
- Bluesky, tıpkı X gibi devletlere boyun eğip hedef gösterilen hesapları bloklayacak mı?
Daha açık ifadesiyle, Türkiye’deki gibi mahkemelerin “şu şu şu hesapları uçurun” kararlarına ne tepki verecek?
Bilmiyoruz.
Fakat çok beklemeyeceğiz.
Elon Musk, ABD’nin seçilmiş başkanı Trump’ın kabinesine “yarı resmi” bakan olarak giriyor. Trump’ın kazanması kendisi için de hayat memat meselesiydi.
X’in misyonu Trump’a seçim kazandırarak bitmiş değil. Özellikle 20 Ocak’taki yemin töreninden sonra büyük fonksiyon ifa edecek.
Trump yönetimi ana akım medyaya savaş açtığı için X, propaganda yönüyle en önemli araç olmaya devam edecek.
***
Amerikan hükümeti, 309 milyar dolarlık servetiyle dünyanın en zengin kişisi olan Musk’ın yıllardır en önemli işvereni. NASA’nın uzay programı Musk’ın roket şirketi SpaceX’e bağımlı. Aralarında Türkiye’nin de olduğu onlarca ülke, uydu ve astronotlarını uzaya göndermek için SpaceX ile çalışıyor. Musk, uydu internet projesi Starlink ile Ukrayna’dan Gazze’ye savaş bölgelerinde de adından söz ettiriyor.
***
Bluesky’ın yükselişinden önce X’e ilk ciddi alternatif Meta’dan çıkmış, Twitter’a çok benzetilen Threads adeta bir umut olmuş, fakat arkasını getirememişti. Instagram’a eklemlendiği için eğlence odaklı kaldı. Tabi, Meta’nın sahibi Marc Zuckerberg’in gazetecilere açıkça mesafe koyması bunda çok etkili oldu.
Zuckerberg, vergi meselesinden algoritma manipülasyonlarına kadar çeşitli soruşturma komisyonlarında defalarca sorgulanmış, iktidarlarla iyi geçinmeye çalışan biri. Haliyle bu tercihi, Threads’i başlarken bitirdi. Orası bir haber mecrası olamadı.
Hatırlatalım, Türkiye’de Rekabet Kurumu daha yolun başında Threads’i engelledi ve Threads Türkiye’de hizmet veremiyor.
***
Bluesky, ABD seçim sonuçlarının kesinleşmesinin hemen ardından büyük ölçüde Kuzey Amerika ve İngiltere’den gelen milyonlarca kullanıcıyla özellikle basın ve akademi dünyasında büyük heyecana yol açtı. Bu insanlar için adeta bir sığınak haline geldi.
Bluesky’ın Türkiye ve benzeri ülkelerde hangi engellemeler veya baskılarla karşılaşacağını tahmin etmek güç değil. Gelgelelim, otoriter ülkeler nasıl tavır alırlarsa alsınlar Bluesky, Kuzey Amerika ve Batı Avrupa’da nefes borusu olarak büyümeye devam edecek.
Süreç henüz çok sıcak, önümüzdeki aylar yalnızca medyada değil sosyal ağlardaki değişim ve dönüşümler yönüyle de çok şaşırtıcı olacak.
