Türkiye’de AKP-MHP ve Erdoğan rejiminin yol açtığı hukuksuzlukları, baskıları ve bu nedenle yurt dışına çıkmak zorunda kalan insanların hikâyelerini gündeme taşıyan Tutunanlar YouTube Kanalı’nda, gazeteci Ahmet Daştan’ın sorularını yanıtlayan NASA bilim insanı Serkan Gölge; cezaevi sürecini, ABD’nin diplomatik baskı iddialarını ve NASA’daki çalışmalarını ayrıntılarıyla anlattı.Türkiye’de 2016 sonrasında yaşanan tutuklamalar ve yurt dışına savrulan hayatlar, bu kez NASA’da çalışan bir bilim insanının hikâyesi üzerinden ekrana taşındı. Serkan Gölge, programda hem kendi dosyasına dair çarpıcı ayrıntıları paylaştı hem de uzay araştırmalarına ilişkin merak edilen sorulara yanıt verdi.
Türkiye’de sizi “Amerika’daki işine dönmek isteyen bilim insanı” başlıklarıyla tanıdık. Sizi biraz daha yakından tanıyabilir miyiz?
Hatay’ın Antakya ilçesinde doğdum ve büyüdüm. Ortaokul ve liseyi orada okudum. Üniversitede İstanbul’da fizik okumaya başladım. Daha sonra doktora için Amerika’ya geldim.
Doktora sonrası NASA’ya nasıl başladınız?
Doktoramı 2003 ile 2010 yılları arasında tamamladıktan sonra NASA’da sözleşmeli çalışan olarak göreve başladım.
NASA’da ne iş yapıyorsunuz?
NASA’da uzay radyasyonu alanında çalışıyorum. Astronotları ya da uzaya giden insanları uzay radyasyonundan nasıl daha iyi koruyabiliriz sorusuna odaklanıyorum. Kısaca, astronotları korumak için kullanılan uzay araçlarını nasıl geliştirebiliriz, bununla ilgileniyorum.
2016’da Türkiye’ye neden gitmiştiniz?
Her yıl tatile giderdim. O yıl da normal tatilime gittim.
Tutuklanma süreciniz nasıl başladı?
Talihsiz darbe girişiminden sonra, çok saçma bir ihbarla “Serkan Gölge NASA’da çalışmıyor, CIA için çalışıyor” denilerek süreç başlatıldı.
Size yöneltilen “CIA iddiası” nasıl ortaya atıldı?
Birileri çıkıp “Serkan Gölge NASA’da çalışmıyor, CIA için çalışıyor” dedi. Bu, akıl almaz bir sürecin başlangıcı oldu.
Cezaevinde kaç yıl kaldınız?
2016 ile 2019 arasında üç yıl cezaevinde kaldım.
Kaldığınız hücre nasıldı?
5–6 metrekarelik küçük bir hücreydi. Küçük bir pencere vardı ama önünüzde bir duvar olduğu için sadece duvarı görüyordunuz.
Günlük yaşam düzeni nasıldı?
23 saat hücrede kalıyordunuz. Gün içinde bir saatliğine sizi küçük bir havalandırma gibi bir alana çıkarıyorlardı.
Bu tecrit hâli uzaydaki astronot yalnızlığına benziyor muydu?
Evet. Hatta cezaevinden çıkıp Amerika’ya döndüğümde buna benzer bir şaka yaptım.
Nasıl bir şaka yaptınız?
Amerikan basınından biri röportaj yapmaya gelince şöyle dedim: “Yetkililere sesleniyorum, NASA’ya sesleniyorum; hazırım. Mars’a gidecek astronotların durumu çok ciddi; hücrede, uzayın boşluğunda kalıyorsunuz. Ben de benzerini yaşadım. Mars’a gidecekleri seçeceklerse beni seçebilirler.”
2019’da tahliye olduktan sonra süreç hemen bitti mi?
2019’da cezaevinden çıktım ama tahliyeden sonra yaklaşık bir yıl Türkiye’de denetimli serbestlik altında kalmak zorunda kaldım.
Daha sonra Amerika’ya dönüşünüz nasıl oldu?
Sonrasında Amerika’daki işime döndüm. Burada zaten beni bekliyorlardı.
NASA’ya dönüşte nasıl karşılandınız?
Daha önce hiç yaşamadığım bir coşkuyla karşılandım. Mesai arkadaşlarım en başından beri sürekli destek verdi.
Cezaevindeyken de destek oluyorlar mıydı?
Evet. Amerika’dan sürekli mektuplar yazıyorlardı.
Amerikan kamuoyundan size destek geldi mi?
Burada bazı gazetelere röportaj verdikten sonra tanımadığım birçok Amerikalı bana mektup yazmaya başladı. Dayanıklılığımdan etkilendiklerini ve benimle gurur duyduklarını söylüyorlardı. Bu beni çok etkiledi.
Türkiye’ye döndükten sonra hayatınızda başka hangi kırılmalar oldu?
Döndüğümde her şeye yeniden başlamak zorunda kaldık. İki yıl önce Antakya’da büyük bir deprem oldu.
Depremde ailenizden kayıplar oldu mu?
O gece anne ve babam ile üç yeğenim hayatını kaybetti. Yaklaşık 20 akrabamı kaybettim.
Bu kayıpları nasıl taşıyorsunuz?
Elbette büyük bir acı ve hüzün var. Bu yaşananları atlatmaya çalışıyoruz.
Sonuçta siz bir ABD vatandaşısınız. Amerika’nın serbest kalmanızda etkisi oldu mu?
Amerikan hükümeti ve bürokrasisinin inanılmaz baskı yaptığını biliyorum. Onlar da şaşırıyorlardı: “Bunun için insan tutuklanır mı?”
Size yöneltilen delil iddiaları nelerdi?
Sözde evde bir dolar bulmuşlar. Diyelim ki benim; Amerikan vatandaşı birinin evinde dolar olması kadar doğal ne var?
Amerika’daki insanlar bu CIA iddiasına nasıl bakıyordu?
“Bu bir şaka mı, gerçek mi?” diyorlardı. Hâlâ anlamlandırmakta zorlanıyorlardı.
Yargılamada ilk istenen ceza neydi?
Başlangıçta ağırlaştırılmış müebbet hapisle yargılandım.
Ceza nasıl düşürüldü?
Sonra 7,5 yıla indirildi. Daha sonra 5 yıla düşürüldü.
Beş yıllık cezayı fiilen çekmiş miydiniz?
Evet. Beş yıl hapis cezam vardı ve ben o süreyi zaten yatmıştım.
Cezanız dolmasına rağmen neden bırakılmadınız?
Cezam dolmasına rağmen bırakmadılar. Süreç uzatıldı.
Bunu neye bağlıyorsunuz?
Sanki “Neden geciktiriyorsunuz?” diye bir baskı vardı. Beyaz Saray düzeyinde sürekli toplantılar olduğunu hatırlarsınız.
ABD’de gördüğünüz desteği gururla anlatıyorsunuz. Türkiye’den çıkan birinin NASA’da bilim insanı olması Türkiye için gurur değil miydi?
Evet, aslında bu Türkiye için gurur kaynağı olmalıydı. Ama maalesef böyle olmadı. Bunun bir daha yaşanmamasını isterim.
Sizce bu sadece sizin başınıza gelen bir şey mi?
Hayır. Ben yalnız değilim. Benim gibi yüzlerce insan var.
Yurt dışında kaç Türk bilim insanı var?
Dünyanın dört bir yanında çok sayıda Türk bilim insanı var; saygın kurumlarda, üniversitelerde, araştırma merkezlerinde ve büyük organizasyonlarda çalışıyorlar.
Bu isimler Türkiye’de neden yeterince görünmüyor?
Ne yazık ki bu insanlar çoğu zaman geri plana itiliyor. Özellikle ideolojiyle uyuşmadığında, yönetimler onları görünmez kılmayı tercih ediyor.
Amerika’yı bilim dünyası için cazip yapan şey nedir?
Amerika, bilimde ne yaptığınıza bakıyor. Ne ürettiğinizle ilgileniyor, ideolojinizle değil.
Türkiye için dileğiniz nedir?
Türkiye’nin de kim olduğunuza değil, ne ürettiğinize bakmasını isterim. Belki o zaman bir gün bilim için bir çekim merkezi olabiliriz.
Şu an bulunduğunuz yer neresi?
Arkamda gördüğünüz yer NASA’nın Johnson Uzay Merkezi’ndeki müze.
Bu müzenin en dikkat çekici özelliği nedir?
Ay’dan getirilen gerçek taşların özel bir kasada saklanması, uzaya gidip gelen gerçek araçların parçalarının burada olması ve uzayla ilgili çeşitli parçaların müzede sergilenmesi çok etkileyici.
NASA tam olarak ne yapar?
NASA birçok şey yapar. En önemlisi elbette uzay araştırmalarıdır.
Sizin çalıştığınız alan NASA içinde hangi başlığa giriyor?
Benim alanım daha çok insan araştırmalarına odaklanıyor.
Astronotların uzaydaki temel sağlık riski nedir?
Astronotlar Uluslararası Uzay İstasyonu’na sürekli gidiyor. Sıfır yerçekimi ortamında ve uzaydan gelen radyasyona maruz kaldıkları için sağlık riski yaşıyorlar.
Uzaydaki tehlikeler içinde en önemlisi hangisi?
En önemlisi uzay radyasyonu.
Kozmik radyasyon nedir?
Güneş sistemimizin dışından gelen, atom altı parçacıklar ya da atomlar ve iyonlardan oluşan radyasyondur. Ayrıca Güneş’ten de farklı türde radyasyon gelir.
Bu radyasyon astronotlara ne yapar?
Uzun vadede kanser riskini artırır. Kısa vadede katarakt gibi sorunlar ya da merkezi sinir sistemini etkileyen ciddi problemlere yol açabilir.
Sizin ekibiniz uzay radyasyonunu nasıl çalışıyor?
Uzaydaki radyasyonu simüle ediyor, tahmin ediyoruz. Astronotlar için ne kadar koruma gerektiğini ve nasıl bir uzay aracı yapılması gerektiğini hesaplıyoruz.
Bu tür simülasyonlarda neler deneniyor?
Örneğin karton kullanılırsa radyasyon nasıl değişir diye bakıyoruz. Kartonun en etkisiz yöntemlerden biri olduğu görülüyor.
Astronotları korumada en iyi malzemelerden biri hangisi?
Alüminyum en iyi malzemelerden biri. Hem uzay aracı yapımında çok kullanışlı hem de radyasyona karşı korumada etkili olduğu için genellikle tercih ediliyor.
Uluslararası Uzay İstasyonu’nda astronotlar daha mı korunaklı?
Evet. Çünkü hâlâ belirli ölçüde atmosferin içinde sayılırlar ve bu da bir koruma sağlar.
Artemis Projesi ile ne değişecek?
2028’den itibaren astronotlar atmosferimizin dışına çıkacak ve yeniden Ay’a doğru gidecekler.
Artemis Projesi’nin hedefi sadece Ay mı?
Hayır. Ay etrafında “Gateway” adı verilen bir istasyon kurulması planlanıyor. Bu, daha sonra Mars’a gidiş için bir sıçrama tahtası olacak.
Mars’ta da bir üs planı var mı?
Evet. İleride Mars’ta küçük bir üs kurulmasıyla ilgili planlar var.
“Ay’a gerçekten gidildi mi?” sorusuna cevabınız ne?
Gidildiğine dair çok önemli kanıtlarımız var. Örneğin Ay’dan getirilen kaya parçalarının analizine birçok ülkenin izin vermesi, kimyasal bileşimlerinin incelenmesi önemli bir delildir. Hâlâ Ay’a baktığınızda oradaki araçları görebilirsiniz. Ay’a gidilmedi iddiası bence tamamen dedikodu.
Orion uzay aracı nedir?
Artemis kapsamında astronotları Ay’a götürecek araçtır. Mars görevlerinde de kullanılacak şekilde planlanıyor. Burada da bir replikası var.
Orion kaç kişilik?
Yaklaşık 4–5 astronot kapasitesi var.
Ay yolculuğu ne kadar sürer?
Gidiş 13 gün, dönüş 13 gün olmak üzere toplam 26 gün civarında.
Mars yolculuğu ne kadar sürer?
Gidiş-dönüş dahil toplamda yaklaşık bir yıl sürebileceği düşünülüyor.
Artemis’in takvimi nedir?
İlk uçuşlar 2026 ortasında başlayacak. İlk insanlı uçuşlar 2028 civarında. Mars’a ilk insanlı uçuşlar ise 2035 ve sonrası için planlanıyor.
İnsanlar “Neden Mars’a gidiyoruz?” diye soruyor. Sizce neden?
Uzay bilimi temel bilimlerden biridir. Bu keşiflerden insan hayatını kolaylaştıran birçok teknoloji doğdu. Uzaydaki su arıtma ve geri dönüşüm teknolojileri bunun örneğidir. Kanser araştırmalarında da ciddi gelişmeler sağlandı. Bilime yatırım, teknolojik ve ekonomik olarak geri döner.
Mars’a kesin gidilecek mi?
Evet. Kesinlikle gidilecek. Zor ama sonunda gidilecek.
Mars yolculuğunun en büyük riski nedir?
Uzay radyasyonu büyük risk. Yolculuk süresini kısaltmak gerekiyor ve bu da yeni teknoloji ihtiyacını doğuruyor.
Bu yeni teknoloji ne olabilir?
Şu an hidrojen, oksijen karışımlı yakıtlar kullanıyoruz. Roket yakıtından farklı tür yakıtlara geçmek gerekebilir. Nükleer yakıta geçiş bile gündemde. Bu konuda çalışmalar var.
Bu projelerin maliyeti ne kadar büyük?
Çok büyük bütçe gerektiriyor. Amerikan Kongresi raporlar hazırlıyor. 100 milyar dolar gibi rakamlar konuşuluyor.
Bu kadar maliyetin nedeni ne?
Gateway gibi ara bir üs kurmanız gerekiyor. Astronotların yakıtını, barınmasını, ekipmanını önceden göndermeniz gerekiyor. Dönüşü güvenli hâle getirmek için her şeyi planlamak zorundasınız.
Mars görevinin amacı “gidip gelmek” mi?
Hayır. Gittiğinizde “Mars’ta daha önce hayat var mıydı?” ve “Hangi deneyler yapılabilir?” gibi bilimsel hedeflerle gitmeniz gerekir.
Mars’ta insanlar için yaşanabilir bir ortam var mı?
En zor kısım bu. Mars atmosferinin neredeyse yüzde 98’i karbondioksit. Kutup bölgelerinde donmuş su olduğu görülüyor ama oksijen yok.
NASA Mars’ta oksijen üretimi üzerine çalışıyor mu?
Evet, projeler var. Ancak uzun vadede işe yarayıp yaramayacağı konusunda hâlâ soru işaretleri bulunuyor.
Dünya’da yaşamı mümkün kılan temel koruma nedir?
Atmosfer ve Dünya’nın doğal manyetik alanı, uzaydan gelen radyasyona karşı bizi korur.
Mars’ta ve Ay’da bu koruma var mı?
Hayır. Uzayda, Mars’ta ve Ay’da böyle bir koruma yok.
Mars’ta yaşam ihtimali tamamen imkânsız mı?
Şu an Dünya’daki gibi yaşam mümkün değil. Ama mağaralarda, yer altı sığınaklarında koruma sağlanırsa kısa süreli koloniler kurulabilir.
Mars’ta her şeyi Dünya’dan mı götürmek gerekir?
Hayır. Oraya gittiğinizde kendi bitkinizi yetiştirmeniz, su üretmeniz, oksijen üretmeniz gerekir. “The Martian” filmi bunu iyi anlatır.
Mars’a insanlı araçların en geç ne zaman gideceğini düşünüyorsunuz?
2035’e kadar ciddi bir ihtimal görüyorum. Bu konuda çok ciddi çalışmalar var.
Uzayda başka yaşam var mı? Uzaylılar var mı?
Bu konuda kesin konuşmak zor. Ancak UFO’ların çıplak gözle görüldüğü iddialarını inandırıcı bulmuyorum. Bu daha çok bazı hükümetlerin projeleri gibi görünüyor.
Bugüne kadar uzayda yaşam bulundu mu?
Binlerce teleskop uzayı tarıyor, farklı dalga boylarında ölçüm yapan çok ciddi dedektörler var. Buna rağmen bugüne kadar yaşam tespit edilmedi. Ama bu, hiç yok demek değildir. En iyi ihtimal Mars gibi görünüyor.
Mars’ta mikrobiyal yaşam izleri iddiaları neden önemli?
Birkaç hafta önce mikrobiyal yaşama dair izlere ilişkin haberler çıktı. İnsanların Mars’a gitmek istemesinin en büyük nedenlerinden biri de “Gerçekten mikrobiyal yaşam var mıydı?” sorusudur.
Uzaya bakınca ne hissediyorsunuz?
Cezaevinde çok zamanım oldu. Kur’an’ın hem mealini hem tefsirini okuma fırsatı buldum. Orada daha önce fark etmediğim bir ayet dikkatimi çekti: “Göğü sizin üzerinize bir tavan yaptık ve onu genişletiyoruz.”
Bu ayet sizi neden etkiledi?
Benim alanım uzay radyasyonu. Bizi radyasyondan koruyan şey atmosfer ve Dünya’nın manyetik alanı. Ayet, göğün koruyucu tavan olduğunu söylüyor. Ayrıca evrenin genişlediğini de ifade ediyor. Bu iki bilgi bilimsel olarak kesin. Bunu görünce “Bunu ancak gökleri ve evreni yaratan bilir” dedim.
Bilimsel bilgi ile inanç arasında nasıl bir bağ kuruyorsunuz?
Bu bilimsel bilgileri bilen biri okuduğunda imanının artacağını düşünüyorum. Çok etkileyici bir durum.
NASA’dan önce hangi alanda çalıştınız?
Parçacık hızlandırıcı fiziği alanında çalıştım. Kuantum dünyası, yani mikro dünya üzerine çalışıyorsunuz.
Mikro dünya ile makro dünya arasında nasıl bir ilişki görüyorsunuz?
Mikro dünyadaki düzen, makro dünyada da var. Buna her baktığımda hayran kalıyorum.
Bu düzen sizce tesadüf olabilir mi?
Adil bir gözle bakan birinin bunu tesadüfe bağlamayacağını düşünüyorum.
Bilim ile iman arasında çatışma var mı?
Hayır. Bilim ile iman arasında çatışma yok. Tam tersine, inancımız bilimsel araştırmayı teşvik eder.
Toplumda bilime karşı neden bir mesafe oluşuyor?
Bilimi yorumlayan bazı kişiler medya üzerinden daha görünür olunca, insanlarda bilime karşı bir antipati oluşabiliyor.
Stephen Hawking örneğini neden veriyorsunuz?
Hawking “Bu evrenin işleyişi için Tanrı’ya gerek yok” dedi. Ancak bu bilimsel bir gerçek değil, bir yorumdur. Bilimle yorum birbirine karıştırılınca, insanlar bilime düşman olabiliyor.
İnanan biri bilimi nasıl görmeli?
Bilimi inkâra gerekçe olarak değil; inancı güçlendiren bir kaynak olarak görmek gerekir.
Herkes gökyüzüne bakıp bir mesaj görebilse, o mesaj ne olsun isterdiniz?
Dört yıl cezaevinde kaldım. Annem, babam, yeğenlerim vefat etti. Çok zorluk yaşadım. Hayatın çok kısa olduğunu gördüm. Uyum içinde, güzel yaşamak gerektiğini anladım. Mesaj şu olurdu: “Hayatını güzel yaşa.”
Amerikalı bir arkadaşınız din hakkında ne sordu?
Bir arkadaşım “Din hakkında bana tek bir şey söyleyecek olsan ne söylerdin?” dedi.
Siz ne cevap verdiniz?
Peygamberimizin bir sözünü anlattım: “Kıyametin kopacağını bilseniz ve elinizde bir fidan olsa, onu dikin.” Dinimizin insanlığa faydayı, dünyayı imar etmeyi teşvik ettiğini söyledim. Çok şaşırdı.
Hayatınızda birden fazla göç var. Bu göçler size ne öğretti?
Kendimi biraz göçmen kuşlar gibi hissediyorum.
Göç duygusu sizde nasıl oluştu?
Cezaevi sürecinde sürekli mahkemeden mahkemeye, bir yerden bir yere savrulduk. 21 Temmuz 2016’da öğlen, Antakya’daki evimden eşyalarımı toplamış, havaalanına gidiyordum. Sivil polisler çıktı, aradılar, kolumdan tutup gözaltına aldılar ve küçük bir yere kilitlediler. Bu bana küçük bir ölüm gibi geldi. Karanlık, kapalı bir yerdi ve nereye götürüldüğünüzü bilmiyorsunuz.
Bu yaşadıklarınız size ne düşündürdü?
Bu dünyaya göç etmek için gelmiş gibiyiz. Deneyimlerim, bu dünyada göçmen kuşlar gibi olduğumuzu öğretti.
Son olarak ne söylemek istersiniz?
Öncelikle çok teşekkür ederim. Programınızı severek takip ediyorum. Beni tanıştırdığınız insanlar için de teşekkür ederim. Benim gibi haksız yere tutuklananlara umut olsun diye şunu söylemek isterim: Karanlık günler geçecek. Kesinlikle geçecek. İnsanlar üzülmesin. Masumiyetlerinin ortaya çıkmasını ve bu sıkıntılardan kurtulmalarını içtenlikle umut ediyorum, dua ediyorum. ZAMAN Avustralya
